Is afplaggen echt nodig?

Voedselarme gronden zijn ideaal

De nieuwe natuur in Gouwe Wiericke moet aan bepaalde eisen voldoen om de natuur in en om de Reeuwijkse en Nieuwkoopse Plassen te beschermen en te versterken.

Daarbij zijn voedselarme gronden, die niet worden bemest, een belangrijke voorwaarde voor de gewenste kwetsbare plantsoorten. De natuurtypen met zeer voedselarme gronden zijn vochtig hooiland en nat schraalland.

Waarom plaggen?

Om voedselarme gronden of verschraalde grond te krijgen is niet eenvoudig. Soms lukt dat door vaak te maaien en het maaisel steeds te verwijderen. Gras en andere planten nemen voedsel op uit de bodem en door vaak te maaien, waardoor het gras weer opnieuw gaat groeien, put je de bodem steeds een beetje meer uit. Maar deze methode duurt erg lang. Minimaal tien jaar, maar veel vaker heeft dit tientallen jaren nodig. Zoveel tijd hebben we niet voor het natuurherstel. Daarom is plaggen vaak een noodzakelijk alternatief. 
Bovendien wordt de laag met veraarde grond door het plaggen eveneens verwijderd. Hierdoor krijgt de nieuwe bovenlaag de functie van een spons, waardoor water beter wordt vastgehouden. Ook dit is essentieel voor de nieuwe natuur.

Goede resultaten in korte tijd

Door te plaggen haal je in één keer de bovenste laag van de grond eraf.  Daardoor heb je in één keer voedselarme grond. In natuurgebied de Bovenlanden zijn in een aantal jaren goede resultaten geboekt. In de polder Krimpenerwaard gebeurde dit zelfs slechts in enkele maanden.  Planten die verdwenen waren of zeldzaam zijn geworden zoals de blauwe zegge en blauwe knoop krijgen op deze afgeplagde gronden een nieuwe kans om weer te groeien.

Nadelen van plaggen?

Veel boeren vinden het vreselijk als er wordt geplagd wordt. Dat heeft te maken met het feit dat zij en ook hun ouders en voorouders jaren hun best hebben gedaan om de gronden productief te maken. Met plaggen doe je dat teniet. De bewerkte grond wordt verwijderd en daarmee verdwijnt agrarisch waardevolle productiegrond die soms ook nog deel uitmaakt van hun agrarische bedrijfsvoering.
Bovendien wordt met plaggen het maaiveld in één keer verlaagd. Terwijl we in de veenweiden ook met elkaar nadenken hoe we bodemdaling kunnen voorkomen. In Gouwe Wiericke worden het waterpeil en de plagdiepte daarom zodanig op elkaar afgestemd dat de bodemdaling daarna vrijwel tot stilstand zal komen.

Uitmijnen

Een alternatief voor afplaggen is uitmijnen. In plaats van de grond af te graven wordt deze vaker gemaaid, waardoor de grond in de loop van de jaren ook verschraald. Deze manier heeft echter een lange adem nodig en die tijd is er niet vanwege de afspraken die er zijn gemaakt.

Broeikasgassen

Bij het plaggen komt verse veengrond aan de oppervlakte. Deze grond kan oxideren en daarbij komen ook broeikasgassen vrij. Dat is een ongewenst neveneffect van plaggen. De Stuurgroep heeft door Wageningen University and Research laten analyseren hoe groot dit effect is op langere termijn. Hieruit blijkt dat de broeikasgassen eerst toenemen, maar daarna structureel minder worden. Om de broeikasgasemissie zoveel mogelijk te beperken wordt blootliggend veen zo snel mogelijk natter gemaakt door het waterpeil te verhogen en ook ingezaaid met kruidachtige planten. Ook wordt het afgegraven veen zoveel mogelijk verwerkt op 'natte' plekken.

Wat zijn de keuzes?

In het gebied Veenweiden Gouwe Wiericke zijn de verschillende belangen tegen elkaar afgewogen. Zo wordt er minder grond afgeplagd dan in het begin de bedoeling was. Ook wordt er zeer zorgvuldig gekeken of plaggen zin heeft en de bodem geschikt is om te plaggen. Daar is uitgebreid onderzoek naar gedaan. Alternatieven om te verschralen – maaien of uitmijnen – zijn uiteindelijk van de hand gewezen, omdat dit zeker tientallen jaren kan duren om hetzelfde effect te krijgen als met afplaggen.

Lost plaggen alles op?

Met ‘alleen maar’ plaggen ben je er niet als je vochtig hooiland of nat schraalland wilt aanleggen. Water speelt ook een belangrijk rol. De kwetsbare plantensoorten hebben schoon water nodig. Ook is het belangrijk dat er een natuurlijk waterpeil is (zomers laag en ’s winters hoog) en dat de grond voldoende water kan opnemen.

Wat gebeurt er na het afplaggen?

Van een aantal pilotprojecten is veel geleerd. Die kennis is weer toegepast in onze deelgebieden. Bijvoorbeeld in Krimpenerwaard zien we nu dat na het afplaggen er een roze zee aan echte koekoeksbloemen met veel scherpe boterbloemen ontstaat. Dat komt onder meer doordat maaisel van goed ontwikkelde vochtige hooilanden op de grond is uitgezaaid en ook de onderliggende oude zaadbanken komen weer tot bloei.